Zdania na temat przydatności transkrypcji fonetycznej dla uczących się są podzielone. Niektórzy uważają ją za niezbędną, inni twierdzą, że jest zbyt skomplikowana i jedynie utrudnia życie. Niepodważalne jednak jest to, że jest to najbardziej praktyczny graficzny sposób przedstawienia dźwięków mowy. Wymaga on, niestety, opanowania kilkunastu symboli fonetycznych (dotyczących zwłaszcza samogłosek), ale wcale nie jest to takie skomplikowane i jeśli się nam to już uda – transkrypcja okazuje się bardzo przydatna. W podręczniku Say It Right zastosowano specjalnie przygotowaną transkrypcję fonetyczną, opartą na istniejących systemach, ale przystosowaną do prawidłowego przedstawienia dźwięków zarówno standardowej brytyjskiej jak i amerykańskiej angielszczyzny.
1) W transkrypcji stosowanej w Say It Right zrezygnowano z oznaczania samogłosek znakiem długości /ː/. Długość samogłoski jest względna i wynika z kontekstu oraz sposobu artykulacji. Tradycyjna transkrypcja fonemicznych par takich jak beat / bead (/biːt/ /biːd/) sugeruje samogłoskę o równej lub porównywalnej długości, podczas gdy długość /i/ w obu słowach znacznie się różni. Ponadto brak oznaczania znakiem długości samogłoski /æ/ w tradycyjnych transkrypcjach GA sugeruje, że jest to samogłoska krótka, podczas gdy według badań jest to w amerykańskiej angielszczyźnie samogłoska o największej średniej długości (sic!) wśród wszystkich samogłosek prostych. Należy ogólnie przyjąć, że samogłoski wymawiane są dłużej w sylabach akcentowanych przed spółgłoskami dźwięcznymi i w wygłosie.
2) W transkrypcji SB tradycyjny symbol /æ/ zastąpiono symbolem /a/, w związku z postępującą centralizacją dźwięku ash, coraz wyraźniej odróżniającą się od amerykańskiej przedniej wymowy tego dźwięku.
3) Symbol /ɨ/ oznacza występującą w sylabach nieakcentowanych nienapiętą samogłoskę /ɪ/. W GA może ona często występować zamiennie ze schwa /ə/.
4) Symbole /ṱ/ /ḓ/ oznaczają spółgłoskę uderzeniową. Jest to dźwięk ambisylabiczny, dlatego nie sposób właściwie przedstawić go w transkrypcji opartej na podziale na sylaby. Stąd też w niniejszej transkrypcji dźwięk ten przyporządkowany jest do tej sylaby, w której – przy wolnej i wyraźnej wymowie – znalazłaby się, odpowiednio, wybuchowa spółgłoska /t/ lub /d/ zgodnie z zasadami sylabifikacji przyjętymi w niniejszej transkrypcji. Z kolei nosowo-uderzeniową realizację interwokalicznej zbitki /nt/ np. center, twenty itp. traktujemy jako opcjonalną. Jeśli uderzeniowa wymowa /t/ występuje na granicy wyrazów (np. it is), wyrazy połączone są symbolem /⌣ /, oznaczającym konieczność wymówienia ich bez pauzy.
5) Symbole /t/ /p/ /k/ oznaczają spółgłoskę epentetyczną np. sense /sents/, lymph /lɪmpf/, length /leŋkθ/.
6) Symbole /əl/ /ən/ /əm/ oznaczają spółgłoskę potencjalnie sylabotwórczą. Wymowa takich kontekstów może się różnić w zależności od tempa i staranności wypowiedzi. Np. local /ʹləʊ.kəl/, button /ʹbʌt.ən/, plasm /ʹplæz.əm/.
7) Symbol /r/ oznacza łączące r (wstawne lub intruzyjne), np. far-off /ˈfɑrʹɒf/, drawing /ʹdrɔr.ɨŋ/.
8) Symbol /˙/ oznacza możliwą redukcję samogłoski i kompresję sylab w szybkiej mowie np. virus /ʹvaɪ˙ə.rəs/ (SB) → /ʹvaɪ.rəs/ lub /ʹvaɪ˙ər.əs/ GA → /ʹvaɪr.əs/.
9) W GA (General American) samogłoski /ɪ, e, ʌ, ə, ɑ, ɔ, ʊ/ w połączeniu z /r/ w tej samej sylabie realizowane są jako samogłoski całkowicie lub częściowo rotyczne, oznaczane tutaj odpowiednio jako /ɪr/, /er/, /ɜr/, /ər/, /ɑr/, /ɔr/, /ʊr/. Samogłoska /æ/ w połączeniu z /r/ w tej samej sylabie realizowana jest obecnie najczęściej jako samogłoska rotyczna /er/. Z kolei dyftongi rotyczne /aɪ˙ər, eɪ˙ər, ɔɪ˙ər, aʊ˙ər, oʊ˙ər/ są tutaj traktowane jako posiadające wymowę dwusylabową, która występuje w wolnej i wyraźnej mowie. W szybkiej mowie sylaby te mogą ulegać procesom wygładzania i kompresji, prowadząc ostatecznie do wymowy odbieranej jako jednosylabową.
10) Symbole /i, u, ʊ, əʊ/ w sylabach oznaczonych kropką lub nieoznaczonych oznaczają osłabione fonemy /i, u, ʊ, ɜʊ, oʊ/. Osłabienie oznacza utratę jednej lub więcej cech artykulacyjnych danej samogłoski.
11) W transkrypcji przyjęto podział na sylaby według zasady, że w sylabach otwartych mogą wystąpić jedynie samogłoski /i, æ, u, ɜr, ɑ, ɔ/ oraz dyftongi /aɪ, eɪ, ɔɪ, aʊ, oʊ, ɜʊ, eə, ɪə, ʊə/, a zbitki spółgłosek występujące pomiędzy samogłoskami rozdzielane są w taki sposób, że pierwsza (lub jedyna spółgłoska) zostaje przydzielona do sylaby poprzedniej. W złożeniach podział na sylaby jest podobny z zastrzeżeniem, że podział nie następuje na granicy słów-komponentów złożenia.
12) Wydatność sylab oznaczona jest następująco:
ʹ = akcent prymarny, tj. główny akcent wypowiedzi, oznaczający sylabę, w której następuje najbardziej istotna zmiana toniczna, np. funny /ʹfʌn.i/.
ˈ = akcent wtórny, tj. akcent poboczny oznaczający sylabę wyróżnioną głośnością oraz zmianą toniczną w stopniu mniejszym niż akcent główny, ale mającym istotny wpływ na rytm, np. Japanese /ˈʤæp.əʹniz/.
ˌ = akcent tercjarny oznaczający sylaby, w których występuje pełna samogłoska przy braku aktywności tonicznej. Oprócz zachowania wszystkich lub niemal wszystkich cech samogłoski, akcent ten wpływa także na cechy spółgłosek w nagłosie sylaby (przydech, brak redukcji, ograniczenie uderzeniowości itp.), a także – choć w mniejszym stopniu – na rytm wypowiedzi. Jest on często pozostałością po akcencie wyższego stopnia w słowach pochodnych oraz słowach, w których następuje przesuwka akcentowa, a także występuje w niezredukowanych członach złożeń. W innych przypadkach może wynikać z reguł rytmizacji, nieredukowalnego charakteru dyftongów, pochodzenia słowa (np. zapożyczenia, słowa obce) lub innych przyczyn. Np. programme /ʹprəʊˌɡræm/, campaign /ˌkæmʹpeɪn/, Abraham /ʹeɪ.brəˌhæm/, electronic /ˈelˌekʹtrɑ.nɨk/.
. lub brak oznaczenia = brak akcentu, samogłoska zredukowana, np. today /təʹdeɪ/, images /ʹɪm.ɨ.ʤɨz/
/i/ steep, sea, ski, city
/ɪ/ tip, hymn
/ɨ/ addict, acid
/e/ get, said
/æ/ back, plaid (GA)
/a/ back, plaid (SB)
/ʌ/ cut, country, love
/ə/ above, oppose
/ər/ waiter, understand (GA)
/ɜ/ hurt, stir, work (SB)
/ɜr/ hurt, stir, work (GA)
/ə/ waiter, visitor (SB)
/u/ boot, two, annual
/ʊ/ book, could, educate
/ɔ/ law, thought
/ɑ/ start, father (SB)
/ɑ/ lot, odd (GA)
/ɒ/ lot, odd (SB)
/aɪ/ kite, high, try
/eɪ/ take, day, steak
/ɔɪ/ coin, boy
/aʊ/ how, mouth
/oʊ/ coat, logo, oasis (GA)
/ɜʊ/ coat, Soho (SB)
/əʊ/ yellow, oasis (SB)
/ɪə/ here, beer, near (SB)
/eə/ stare, fair (SB)
/ʊə/ cure, jury, Euro (SB)
/p/ pipe, happen, top
/b/ book, bubble, cab
/t/ take, cotton, sit
/d/ dull, leader, odd
/k/ kick, school
/g/ geese, giggle, big
/f/ fan, coffee, rough
/v/ van, love
/θ/ through, moth
/ð/ this
/s/ stick, hiss
/z/ zebra, roses, buzz
/ʃ/ shoe, station, chic, sure
/ʒ/ genre, pleasure, beige
/h/ hail, who
/ʧ/ chip, nature, which
/ʤ/ joke, hedge
/m/ mother, hammer, comb
/n/ nothing, funny, know
/ŋ/ king, think
/r/ right, wry
/l/ look, tall
/w/ walk, what, queen
/j/ yolk, use, beauty
Sklep